İnsanın psikolojik dengesi için üç önemli nokta olduğunu belirten Üsküdar Üniversitesi Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, insan tiplerine ve insan ilişkilerindeki özelliklerine değindi. Dört çeşit insan tipi olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, sağlıklı bir birey olmanın rehberini hazırladı.

Üsküdar Üniversitesi Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ruh sağlığında “normal” ya da “sağlıklı” tanımlaması yapabilmek için üç uyumun çok önemli olduğunu belirterek şunları söyledi:

Normalliğin nerede başlayıp nerede bittiğine ilişkin üç uyumdan bahsetmemiz mümkün. Bir kişinin yaşamında uyumlu ve sağlıklı bir ruh yapısına sahip olması için iç, sosyal ve meslek uyumu önemli. Kişi sağlıklı bir ruh hali için kendisiyle, çevresiyle ve mesleğiyle sağlıklı iletişim kurabilmeli. Ancak, bu üç uyumun senkronize halde yürütülmesi ile kişilerin ruh yapıları da güçlü olabiliyor. Kişinin kendisiyle barışık olması da gerekiyor. Kişi her şartta mutlu olmayı başarabilmeli. En olumsuz hallerde bile. Günümüzde insanlar mutluluğu maalesef dış şartlara bağlıyor. Evim, arabam, yazlığım, param olsun da mutlu olayım gibi düşünüyorlar. Bu doğru değil. Kişi mutluluğu içinde aramalı. Her şartta mutlu olmayı başarabilmeli.

SÜNGER TİPLER

Günümüzde sünger tipi insanlar var. Bu kişiler her türlü olumsuzluğu çekip stres yaşarlar. Hemen her şeyden de şikayetçi olurlar ve hiç mutlu olamazlar. Bu kişiler yakınmacıdır, her şeyin olumsuz tarafını görürler. Gergin ve kaygılıdır, bu kişiler bütün stresi çekerler. Bir sorun çözüleceği zaman sorunu çok büyütürler, stres ve kaygıları yüksektir. Beyinleri incelendiğinde en çok beta dalgaları yüksektir. Beta dalgası da beyinde uyarılmış potansiyeldir, beyinleri savaşır gibi çalışır. Kendilerini rahatlatamazlar, A tipi kişilik olarak sayılabilirler. Ani tepkiler verirler. Sonunu düşünmeden hareket ederler, aceleci, sabırsız özellikleri nedeniyle dur-düşün-yap yapamazlar. Akıllarına ilk gelen şeyi söylerler, en son duyduklarının etkisinde kalırlar.

TEFLON TİPLER

Bazıları ise tıpkı teflon gibidir. “Teflon Adam” modeli, merhametin olmadığı insan modelidir. Teflon tencere nasıl kendi yanmadığı halde içinde bulunanı yakarsa teflon adam da başkalarına acı vermesine rağmen hiçbir üzüntü ve suçluluk hissetmez. Bu kişiler, başkalarına zarar verir ama kendileri rahatsız olmaz. Teflon adamların hiçbir eylemleri onlara yapışıp iz bırakmaz. İşledikleri hiçbir suçtan suçluluk duymazlar.
Narsisistik ve antisosyal özelliklerin birleştiği bu tipteki kişilikler yanımızda beyefendi gibi dolaşan ama acıma, pişmanlık, merhamet ve suçluluk hissi duymayan bir insan tipidir. Bu insanlar acıma duygusu taşımadıkları gibi empatiden de yoksundurlar. Şefkatten uzak olan bu kişilere, beyinlerinde şefkat duygusunun gelişmesi ve başkalarına merhamet duyabilmeleri için acı çeken insanların görüntüleri izletilir.

ÇAMUR TİPLER

Bir de “çamur tipler” vardır. Bu kişiler herkese bulaşırlar, kiminle temas etse iz bırakırlar. Bulundukları ortamı kirletirler, karartırlar. İnsanlar bu kişilerden yararlanır ama uzak durmak ister. Diğer insanlar bu kişilerden kaçar çünkü temas kurduğu kişilerde mutlaka olumsuz izler bırakır. Karşısındaki kişileri öfkelendirecek, üzecek ve kızdıracak bir şeyler yapar. Başkalarının hayatını karartmaktan zevk alır, bulaşırlar. Bir insanla karşılaştıklarında incitecek söz söylerler. Aşağılayan bir dil kullanırlar. O nedenle bu tipler sevilmeyen kişilerdir, yalnız kalmaya mahkum olurlar.

KAUÇUK TİPLER

Sağlıklı bir ruh haline sahip kişi, içinde bulunduğu duruma göre uyum sağlayabilmeli. İdeal insan modeli kauçuk gibi olmalı. Duruma göre esneklik geliştirebilmeli. Ancak kopmadan esneyebilmeli. Stresi içine almamalı, olumsuzlukları emmemeli. Stres yönetimi ve sorun çözme becerisini kazanmalı. Kauçuk insan, duruma göre esniyor ama kendisine zarar vermiyor, buna zihinsel esneklik diyoruz.Bir olayla karşılaştıkları zaman mesela sünger tipi kişilerin ilk tepkileri hayırdır. Teflon tipi kimseler hiç kimseye hayır demezler, her şeyi kabul ederler ama harcarlar. Çıkarı olan her şeye kolaylıkla evet derler. Kauçuk tipi olan kişilerde zihinsel esneklik vardır, teflon ve narsistik kişiler gibi inatçı değildir, esneyebilirler. Teflon esnemez, sünger tip ise stresi emer ve içine alır. Kauçuk tip, stresi eşit şekilde dağıtır. Kendisine de zarar vermez karşıya da yansıtır. Karşının stresini satın almaz. Kauçuk tip kişiler daha uzun ömürlü olur, pozitif etkileme güçleri fazladır. İnsanları değiştirmek yerine o kişiyi yanına alıp onu yönlendirmeyi başarırlar. Kendi kişiliklerini ve karşı tarafın kişiliğini de değersizleştirmeden sorunu yönetirler. Sünger kişiler kendilerini değersizleştirirler. Teflon kişiler de karşı tarafı değersizleştirirler.

İLİŞKİ BİÇİMİNİZ KİŞİLİĞİNİZİ YANSITIYOR

Bir kişinin hayatındaki ilişki biçimi aslında o kimsenin kişiliğini dışarıya vuran bir şeydir. İlişki yönetimi, bir beceridir. Teflon tip göz kontağını delici bir şekilde kurar, karşı tarafı rahatsız eder. Kauçuk tip karşı tarafa güven verici şekilde göz teması kurar, sünger kişilik ise kaygılıdır. Çamur olan kişiler hep kuşkulu bakarlar, nasıl bulaşırım diye düşünürler. Teflon kişiler hiç dinlemez, sünger tipi kişiler nasıl cevap vereceğini düşünerek kaygılı bir halde dinler.

EMPATİNİN ÖNEMİ

Empati için ‘mikro ifade’ tabiri kullanılır. Bu, kişinin duygularını dışa vurması demektir. Duygusal empati, şefkati kapsayan bir yetenektir. Karşı tarafın yaşadıklarını anlamak ve ondaki hissî ipuçlarını okumak için, duygusal empatinin şefkatle beraber olması icap eder. Bu kabiliyetteki birisi başkalarıyla konuşurken, başkasının duygularının arka planını tahmin etmeye çalışırken, konuşmalarının ‘satır aralarını’ okur. Empatisi gelişmiş kişi, tek bir nesneyi düşünmez; daha bütüncül yaklaşır. Şefkat empatiyle birleştiğinde, insan başkasının gözüyle bakmayı başardığından farklı dünya görüşlerini de tanır. Sağlıklı bir ruh sağlığı için kişinin iç, sosyal ve meslek uyumu çok önemlidir. Kişi kendisiyle, çevresiyle ve meslekleriyle sağlıklı iletişim kurabilmelidir.